БӨЛІМ БӨЛІМІНІҢ ТАРИХЫ

Железин ауданы мектептерінің құрылу тарихы 

 

   Октябрь революциясына дейін Павлодар уезінде тұрғындарың көбі сауатсыз болды. Шаруашылықтың құлдырауына, азамат соғысының қырғынына қарамастан кеңес үкіметі халықты ағарту, балаларды оқыту және тәрбиелеуді, халықтың сауатсыздығын жоюды ең алдыңғы міндеттерінің біріне қойды.

Бұл өте қиын іс болды: мұғалімдер, оқулықтар мен оқу құралдары болмады. Мектептегі бар жүйе балаларды оқыту мәселесін шешуді қамтамасыз ете алмады. Ең бастысы – бұл жағдайлар ұлттық мектептерді құруға кедергі келтірді.

1920 жылы қазан айында Бірінші БүкілресейлікКеңес сьезінде «Еңбекшілердің құқық Декларациясы» қабылданып, сауатсыздықпен күрес жарияланды.

Сауатсыз тұрғындар үшін уезде мектептер жүйесі құрылу мен қатар қазақша және орысша ликбездер ұйымдастырылды. Халық ағарту энтузиастардың қиын да, қажырлы жұмыстың нәтижесінде 30 жылдардың басында облыс тұрғындарының 50% оқи және жаза білді.Әсіресе мектепке дейінгі тәрбиеге көп назар аударылды.

Балалар бақшалары мен яслидерді құруға 1920 жылы 26 шілдедегі В.И.Лениннің Павлодардың Ертіс өңірінің жаяу-шаруадан сібірлік кеңес мекемелеріне жіберілген хаты үлкен әсер етті. Онда былай делінген: «Үлгі көрсетуші Путинцев Илья Даниловичке өзінің орнында –Павлодар облысы Семей губерниясында балалар бақшасы мен басқа орындарындарды ұйымдастыру үшін барлық жағынан қолдау көрсетуіңізді өтінемін». Алғашқы балалар бақшасы 1921 жылы 8 ақпанда Железин ауданының Үрлітүп селосында ашылды.

Мектеп өмірінің бұрылыс кезеңі 30 жылдардың басы болды. Бастауыш білімді жүзеге асырудағы күрес бетбұрыс жасады. Осы жұмыстың негізіне ОАК шешімі және Қаз.ССР Үкіметінің 1930 жылғы тамыздағы «Республикадағы жалпы міндетті бастауыш білім туралы» шешімі қойылды. Бес жылдың ішінде бұл бағдарлама аяқталды. 1934-1935 оқу жылында уезде бастауыш біліммен мектепке дейінгі балаларды оқумен қамту 96,6% құрды.

Жалпы міндетті бастауыш білімді табысты жүзеге асыру жалпы жеті жылдық білімге көшуге жол ашты. Ол үшін 1931 жылғы тамыздағы республика Үкіметінің «Жалпы міндетті жеті жылдық білім туралы» қабылданған қаулысы болды.

1938 жылдан бастап Павлодар облысында жаңа мектеп ғимараттары салына бастады. Отызыншы жылдардың аяғында шындық мәдени революция өзін көрсетті, 5-7 сынып оқушыларының құрамы екі еселенді, ал 9-10 сынып 15 есе өсті.

Соғыстан кейінгі жылдары жеті жылдық білімді іске асыру жалғастырылды. Бастауыш мектептер жеті жылдыққа өзгертілді. 1959 жылы наурыз айында міндетті сегіз жылдық білім Заңы кіргізілді.

Қазақша орта мектептер өсті және нығайды, оған республика үкіметінің 1946 жылғы 10 желтоқсандағы «Қазақ мектептерін нығайту туралы» қаулысы негіз болды.

70, 80 жылдардың ортасынан орта білімге көшу жұмысы жүргізу күшейді. Совхоздардың орталық елдерінде орта мектептер ашылды. Олардың барлығы кабинеттік жүйеде жұмыс істеді. Жалпы орта білім беру заңнамасы 1972 жылы 20 маусымда бекітілді.

Революцияға дейінгі мектептер негізінен шіркеу – кіріс болды.

1926 жылғы аудандық мәлімет: волостық бюджетте -5, казак поселкаларында – 3, казац станцияларында -3. Үш казац мектебінде – 234, шаруалық – 91.

Мұрағаттық мәліметтер бойынша Үрлітүп аудандық алғашқы мұғалімдер конференциясы 1935 жылы 24 тамызда болған.

1941 жылы ауданда- 49 мектеп, оның ішінде- 4 орта, 10 толық емес орта, барлығы -3702 оқушыоқыған.

Соғыс кезіндегі мұрағаттық деректер мынаны көрсетеді:

-Железин селосы, 1942 жыл. Біздің интелегенттер соғыстық қарыздағы мектеп бітірушілерді қуанышпен қарсы алды. Митингтен кейін Железин орта мектебінің ұжымы 16 адам 6295 сомға қол қойды, аға вожатый Гудин өзінің сөзінде былай деді: Отанды қорғау үшін көп танктер, ұшақтар және минометтер қажет, жауды тезірек құрту үшін соғыстық қарызға қол қоямыз, мен екі айлық жалақыға қол қоямын.

-Железин селосы, 1943 жыл 11 шілде. Мектеп отрядтары – 28, дала жұмысында -30 мұғалім, 380 оқушы қамтылған.

-Павлодар ОблХБО меңгерушісі З.Акишеваның «Үрлітүп ауданы халық білімі органының жұмысы туралы» ақпараты.

Павлодар қаласы, 1943 жыл 2 шілде.

Үрлітүп ауданында 49 мектеп, оның ішінде бастауыш мектеп – 35, толық емес орта мектеп -10, орта мектеп -4. Оқу жылының басында мектеп жасындағы балалар – 3662, оның ішінде мектеппен қамтылғаны – 3008 (82%), бұл облыс бойынша қамтылғаннан 9% кем. Оқу жылының басында қамтылған 3008 оқушының оқу жылының аяғында қалғаны – 2106, немесе 70%, құрамның кемуі 902 адамды құрайды, немесе 30%, бұл облыс бойынша 7% жоғары.

Үрлітүп ауданының оқушылары үлгерімдері бойынша соңғы орынның алдында 83,6%, яғни облыс бойынша үлгерімі 5% төмен.

Мектептің жұмысының нашарлығының себебі мұғалімдер мен оқушылардың жұмыста жағдайларының болмауы. Мектеп жағатын отынмен қамтамасыз етілмеген. Сонымен қатар Приертіс астық совхозы ауруханадан 20 куб.м. ағаш қарызға алған. Осы ағашты совхоз өздігінен шығарған және қайтармаған. Осыған байланысты мектеп оқуды бір айға тоқтатқан. Бұл мәселе жөнінде мектеп аудан басшылары жағынан ешқандай қолдау көрмеген.Ыстық таңертеңгіліктер ұйымдастырылмаған. Жылы киім мен аяқ киімді қажет еткен оқушылар қамтамасыздандырылмаған. Мұғалімдерді азық-түлікпен жабдықтауда жүйелілік болмаған. Мөлшер бойынша тағайындалған 600 г. нанның орнына мұғалімдер 250-300 г. алған, кейде мүлде ештеңе берілмеген. Осыған байланысты Үрлітүп ауданының мұғалімдерінің жабдықталудың нашарлығына жазған арыздары бар. Жеке мұғалімдер СССР Жоғарғы Совет Президиумының Төрағасы Калинин жолдасқа арыз жазған.

Мұғалімдердің Үрлітүп ауданында қалмау үшін ОблХАО-ға басқа аудандарға ауыстыруды өтініп жазған өтініштері бар.

Оқу жылына дайындық өте нашар жүруде.Талап етілген 2517 куб.м. ағаш дайындалмаған және мектептерге 1 куб.м. де жеткізілмеген.

Барлық мектеп 75 га егін сепкен, орташа әр мектепке 15 га. Бұндай алқапқа салған өнім мектеп егісінің есебінде ыстық таңертеңгілікті ұйымдастыруды қамтамасыз етпейді.

Оқушылардан ұсталған оқулықтарды сатып алу сауда ұйымдарымен кесілді. Жаңа оқулықтар шықпаған соң, ұсталған оқулықтарды сатып алуға мән берілмеді.

Оқу жылының барысында сауда ұйымдарымен 100 дана дәптер, 500 дана қарындаш саудаланды. Бұл мәселе жөнінде ОблХАО дабыл қағылса да кінәлілер жазалаусыз қалды. Мектептерде әдістемелік жетекшілік жүргізілмеді. АХАО мектеп инспекторы Ещанова жолдас аудандық комитет пен аудандық атқару комитетінің тапсырмалары бойынша үнемі іссапарда жүрді. Ол оқу жылы бойында бір мектепті де тексере алмаған.

Талапкер орта мектебінің интернатында 1938-1939 жылдарда көмекші шаруашылық болды. Осы көмекші шаруашылықтан ештеңе қалмады.

-Павлодар қаласы, 1943 жыл 7 желтоқсан.

Мұғалімдер үшін тағайындалған керосинді Үрлітүп және Ертіс ауданының мұғалімдері алмаған. Аудандардың қатарында (Үрлітүп, Лебяжье, Баянауыл) асыраудағы мұғалімдер нан алмаған.

-Павлодар қаласы, 1943 жыл 11-12 ақпан. Жеке аудандарда жалпы оқу ісін жүзеге асыру қалай? Үрлітүпте – 65,4%...Төрт аудан облыс бойынша ортадан төмен пайыз.

1963 жылы ауданда 62 мектеп болды, оның бастауышы -30, сегізжылдығы -28, орта -4. Бұл мектептерде 9810 оқушы оқыды. Кеңес кезеңінде мектептер жүйесі (50-60 жылдары) ауданда -65, оның ішінде 18 мектеп қазақ тілінде қызмет істеді.

---

 

Ең көне мектеп қазіргі кезде аудан орталығындағы №1 ЖОБ

Железин селосында білімнің дамуы Железин қамалының құрылуымен түбірінен алыс жылдарға кетеді.1769 жылы Железинде 78 аула, ерлер және әйелдер гимназиясы болды. Кейінірек 4 класстық шіркеу мектебі салынды.

30 жылдарға дейін әлі де кішкентай Железинкада бастауыш сыныптар кулактардың үйіне орналасты (3), оның ішінде Железин селосынан қуылған, сотталған, елді талаған бұрынғы саудагер Власов Павел Викторовичтің үйі. Қазір бұл үйде тарихи-өлкетану мұражайы орналасқан.1935 жылы Киров көшесінде арнайы ағаштан 4 бөлмелі мектеп салынды. Железин ауданы орталық болған соң, тұрғындардың саны өсті. Енді мектеп жасындағы балалар осы екі мектепке сыймады. 1937 жылы күзде бір қабатты онжылдық жаңа мектеп дайын болды, 5 сынып, мұғалімдер бөлмесі, директор кабинеті, директор Касьянов Платон Петрович.

Бұрынғы тұрғын осы жаңа мектепте оқыған Д.Е.Пашковскаяның естеліктерінен «бұрынғы тапал және тар ескі мектептермен салыстырғанда, ол өте әдемі және биік болып көрінді, оның ақ тастан қаланған қабырғаларын, үлкен терезелерін біз ұзақ қызықтадық. Біз бәріміз осы жаңа мектепке оқуға кіргізетін күнді асыға күттік. Бұл күн де жетті. Біз бояудың иісі шыққан жарық, кең сыныптарға кірдік. Бұл үлкен қуаныш пен ыстық сезімді мен ешқашанда ұмытпаймын. Соғыстан кейінгі бұл мектептің бірінші директоры Игнатенко Григорий Афанасьевич болды.

Жылдар өткен сайын мектеп ғимаратында оқушыларға орын жетіспеді. Өйткені Железин көз алдымызда тез өсіп дами бастады. Сонан соң мектептің жанынан саманнан кішкентай ғимарат салынып, ол спорт мектебінің жанынан орналасты. Мұнда бастауыш сынып оқушылары ауыстырылды. Мектептің негізгі бөлігі әлі де салынып жатты.

Мәселенің түпкілікті шешілгені көрініп тұрды. Дегенмен, Железин селосына үлкен мектеп қажет болды, себебі елге көшіп келушілер мен оқитын балалардың саны артты. Дәл осы кезде жалпы білім туралы Заң шықты.

1968 жылы жаңа мектеп ғимараты өзінің есігін айқара ашты. Директоры Крутиков Николай Яковлевичке ашылу салтанатында рәміздік кілт тапсырылды.

Бірақ Калинин көшесіндегі (қазіргі кезде Желтоқсан көшесі) сегізжылдық мектеп болып, 80 жылдардың басына дейін қызмет істеді.

Әрбір оқиғаның өзінің ерекшелігі болады. Екінші Железин мектебінің ашылуы бекер емес. Өткен жүз жылдықтың 90 жылдардың басында (Железин №1 мектебі) оқушыларды мектепке әрең сыйғызды, сабақ екі кезеңде жүрді, кейбір кабинеттерді интернат қылды, авто іс және шаруашылық техникасын гаражға орналастырды.

1993 жылы мектепті бітіріп, пайдалануға беру туралы шешім қабылдады. Ескі мектептің кезінде әкімшілік болған, яғни директоры Середа Григорий Викторович және директордың шаруашылық ісі жөніндегі орынбасары Амангелді Әмірұлы Баянбаев. Олар тек қана мектепті жабдықтаумен айналысып қойған жоқ, құрылысшыларға көмектесті.

Бірінші тамыздан әлі пайдалануға берілмеген Железин №2 орта мектебіне қалыптасқан педагогикалық ұжым жұмысқа шықты.

1 қыркүйекте жапы мектептік жиында мектептің ашылу салтанаты өтті.

Железин ауданының басшысы Г.Г.Сокуренко мен облыстық білім департаментінің өкілі Т.Е.Дайкенов лентаны қиды.

Екінші мектептің педагогикалық ұжымы жастар болды, негізінен орташа алғанда 33 жастағылар. Бұл ұжым үлкен шығармашылық және іскерлік қарымдағы пікірлестер.

Мектеп жоба бойынша 18 сынып-комплектке (704 оқушыға) арналған. Оқу екі кезеңде өткізілді. 26 оқу кабинеті болды. Физика, химия, биология, география кабинеттері үшін 4 арнаулы тақталар, қазақ тілі мен информатика кабинеттеріне 2 интербелсенді тақта берілді.2005-2011 оқу

жылдарында бес мектеп бітіруші «Алтын белгі» төс белгісін, бір оқушы үздік аттестат алды.

2003 жылы Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігімен және «Тіл туралы Заңға» байланысты №3 Железин жалпы білім беру мектебі ашылды.

Мұрағаттағы деректер бойынша Пятерыжскте Ертіс өзенің жағасында үш параллельде орналасқан 200 ағаш үйлер, ағаш шіркеу,бастауыш мектеп, ұсақ дүкендер болған.1932 жылы селодағы мектеп бастауыш екен. Оқушылар екі селолық үйде оқытылған. 1957 жылы мектеп сегіз жылдыққа ауыстырылды. Мектеп директоры Грицай Николай Даниловичтің белсенді қатысуымен шеберлер бригадасын әкеліп, ескі мектепті бұзып, сол материалдардан село орталығынан жаңа мектеп салды.

1977 жылы оны Пятерыжск жалпы білім беру негізгі мектебі деп қайта аталды. 1993 жылдан жаңа ғимаратта (500 кв.м.) Бұл Железин селосының соңғы құрылыстарының бірі. Ол шаруашылық әдісімен салынған.(директор Д.Ш.Ахметов, прораб В.И.Жуков). Мектепте 4 сынып бөлмесі, спортзал, кітапхана, шеберхана, компьютерлік сынып бар.

Захаровка селосы 1907 жылы Ресей мен Украинадан шаруашылыққа қолайлы жер іздеп келгендерден құрылған. Көшпенділер алғаш көшіп келіп орналасқан соң бірден жаңа мектеп салған. Алғашқы мұғалім Левицкий Феодосий Евсеевич болды.

1913 жылы онда 19 ауыл ұлдары мен қыздары оқыды.1914 жылы 1 Дүниежүзілік соғыстың басталуына байланысты мектеп жабылып, шіркеу үйіне айналды. 1920 жылы Колчак бандасын қиратқан соң, мектеп қайта ашылып, онда 30 бала оқыды.1935 жылы – 70 оқушы. 1952 жылы жеті жылдықты құрды. Сол уақыттарда 31 рет мектеп түлектерін шығарды, бұл 700 –ден астам адам. Уақыт өткен сайын село өсе берді. Тың игерудің басталуымен жастар көп келе бастады, олармен жас балалар саны көбейді. Ескі мектепке балалар сыймады. Сондықтан да 1956 жылы жаңа мектептің құрылысы басталды. 1957 жылы мектеп жаңа қонысын тойлады.

50 жылдарда мектепте 6-8 мұғалім жұмыс істеді. 1950-1954 жылдары мектепке Путинцев Михаил Григорьевич жетекшілік жасады. 1954 жылы Пушня Клара Михайловна, 1957 жылдан 1962 жылға дейін Балабанов Леонид Денисович басқарды. Оның кезінде оқушылар дың құрамының өскені соншалық, алғашқы рет мектептің директорының орынбасары тағайындалды.1960-1966 жылдары бірінші директорының орынбасары

Трубаченко Нина Павловна болған.1962-1967 жылға дейін мектепті В.И.Тарасенко басқарды.Ал 1967 жылдан 1973 жылға дейін Нүкенов Теміршот Нүкенұлы жетекшілік жасады, тағы да оқушылар мектепке сыймай сабақ екі кезеңде жүрді.

Жаңа тұрпатты ғимарат туралы мәселе тұрды. Директор аудандық оқу бөлімінің қолдауымен және Д.А.Лисс облыстық кеңестің депутатының қолдаухатымен жаңа мектеп құрылысын салуға кіріседі. 1974 жылы жаңа мектеп қыркүйек айында өзінің оқушыларын қарсы алды. Мектепте

10 кабинет, оның ішінде екі лингофондық, жақсы жабдықталған шеберхана, спортзал болды. Жаңа мектептің директорлығына жас, қайраткер Әмренов Амантай Әлмұханұлы тағайындалды.

1978 жылдан 1985 жылға дейін Абай Дүйсенұлы Жолдыбаев директор болып, оның кезінде сегізжылдық мектеп орта мектепке айналып, алғашқы 1 қазақ сыныбы ашылды. 2002-2004 жылдарда Сәбит Балтабайұлы Орумбаев, 2004-2009 жылдары Сәрсенов Төлеген Сәрсенұлы басшылық жасады. 2009 жылдан Л.Р.Сүлейменова директор, қазіргі кезде мектеп негізгі, аралас.

Моисеевка ЖБНМ тарихы. Бұл аз комплекті мектептің алғашқы директоры Лапаев Петр Семенович. Қазіргі мектеп ғимаратының (1962 ж.) бірінші директоры Валентина Андреевна Михайловна болды. Одан кейін Бариев Павел Бариевич, Пшеничникова Роза Алексеевна, Притыко Николай Петрович, Есболатов Талап Есболатұлы, Орумбаев Сәбит Балтабайұлы, Бергер Виктор Иванович, Гербер Галина Федоровна, Анзельм Наталья Валентиновна, Соғымбаев Жанат Қылышбекович, Бояркина Алена Владимировна, қазір – Ковалева Ольга Александровна.

1937 жылы «1 Май» колхозы орналасқан селода Первомай бастауыш сыныбы(Комаровка селосында, қазір Аққайың) ашылды. 20 жылдан соң жетіжылдық, ал 1961 жылдан сегізжылдық болып аталды. Комаровка мектебі қызмет істеген жылдарда 40 түлек шығарды, туған мектеп қабырғасын 600 оқушы шықты.

Комаровкада алғашқы мұғалім Абдрахман Бектұрғанов болды. Ол балаларды Кәрімұлы Оспановтың үйінде оқытты. Уақыт өте келе ағайынды Хамзиндер, Асқар және Ақпар жаңа ғимарат салды. Осылай Комаровкада колхозшылардың балалары орыс және қазақ тілінде оқытылатын мектеп пайда болды. Сол алыс жылдарда мектепті Мусин Қабиден басқарды. Қазір ол ЖБНМ деп аталады.

Михайловкада алғашқы мектеп 1909 жылы ашылып, жер үйде орналасқан. Жер үй-мектеп күтілмеген, ыңғайсыз болды. Кейіннен селоның ортасында әдемі ғимарат ағаштан жасалған жаңа мектеп салынды.Құрылысты ұйымдастырушылар Лемешко және Рылов екен. Мектепті неміс-көшпенділері салды. Алғашқы ұстаз Владимир Михайлович Радин. Ол солтүстік Кавказда туған, Кубаньда тұрды. Урюпин училищесінде оқыған. Павлодарға 1910 жылы келіп, алғашқы мұғалімдердің ретінде «Қазақ ССР мектебінің еңбек сіңген мұғалімі» атағы, соңынан 4 жыл өткен соң жоғары марапат: Еңбек Қызыл Ту ордені (1946 ж.), және Ленин ордені (1948 ж.) берілген.

Коллективтендіру кезінде мектептің меңгерушісі - И.М.Дунин.

1932 жылы міндетті жеті жылдық білім туралы қаулы шықты. Мектепте оқушылар саны артып, жас мұғалімдер келді: Н.В.Шарапова, Т.А.Стрибежева олар 1934 жылға дейін бастауыш мектепті жетіжылдыққа ауыстырғанша мектепті меңгерді.

1934 жылы жетіжылдық мектеп ұйымдастырылып, директоры Г.Е.Крутьев болды.

Бұл кезеңде Михайловка мектебінде жұмыс істегендер: П.П.Касьянов, Е.С. Юдина –биолог, А.М.Чмелев, Ф.Е.Быков, Е.Ф.Данилова, М.И.Царько, Ф.А.Надточаева, В.Л.Бондарева, В.А.Фаринин, И.Ф.Мудряк, М.Т.Крутьева, Т.Бычинская, Н.В.Погорелова, Д.Г.Меркулов – тарихшы.

1940 жылы Михаил Митрофанович Назаренко директор болып 1941 жылға дейін істеп соғысқа кеткен.Оны Туладан көшірілген В.Чернавкин ауыстырып, 1943 жылға дейін болған.

1944 жылы С.И.Рыбалко директор болғанда мектеп қабырғасынан алғашқы 10 сынып түлектері шықты.Олар барлығы 12 оқушы еді.40 жылдары орта мектепті соғыс ардагері Барсуков Алексей Романович ұзақ меңгерді.

1979 жылы Михайловка орта мектебінің екі қабатты ғимараты салтанатты түрде ашылды.

1949 жылы Михайловкада қосымша Победа бастауыш мектебі құрылды. Мектеп тұрғындардың күшімен салынды. Мектепте барлығы

3 сынып бөлмесі және кішкентай мұғалімдер бөлмесі болды. Бірінші меңгеруші – Луговой Михаил Иванович.1950 жылдан мектеп жетіжылдыққа көшті.Директоры – Сумина Екатерина Дмитриевна.

Мектепті кеңейтуге себепкер болған 1953 жылдан директор Прокопцов Виктор Моисеевич. Оның кезінде мектепке қосымша 2 сынып бөлмесі және үлкен мұғалімдер бөлмесі салынды. 1955 жылдан 1966 жылдары директор Кантемиров Иван Власович. Одан кейінгі директорлар – Зайцев Валерий Сергеевич (1966-1968 ж.), Мороз Валерий Павлович

(1968-1971 ж.), кейін тағы да И.В.Кантемиров, мектеп жабылғанша Марковская Татьяна Андреевна. 1980 жылы ғимарат жабылып, оның орнына «Солнышко» балалар бақшасы салынды.

---

Мирный бастауыш сыныбы (совхоз орталығында) 1960-1961 жылдары ашылған. Бірінші меңгеруші Бурдаков Виктор, Фомич В. Мұнда жұмыс істегендер: Морозова Л.М., Е.А.Шумакова, З.А.Лидвецова, Е.Г.Кукарекина, Е.Р.Попова, Е.П.Савенко, Л.И.Абрамова. Победа және Мирный мектептерінің жабылу себебі – оқушылар құрамының аздығы және материалдық жағдайлардың сәйкес болмауы.

1969 жылы Михайловканың үш мектебінде 1907 оқушы оқыған, 85 мұғалім жұмыс істеген.

Петропавловка селосы (Буденовка НОМ) 1905 жылы құрылған. Алғашқы көше өзеннің жиегінде орналасқан. Алдымен көшіп келгендер: Титченко Шевель, Якушевтар, Карицкидер, Агеенко. Ағаш үйлер болды. Сол уақытта шіркеу, мектеп жұмыс істеді. Төрт сыныпқа сабақ берген мұғалім жұмыс істеді, оқыту құралдарының деңгейі төмен жағдайда болды.

Ең бірінші мұғалімдердің бірі - Богданович Надежда Георгиевна (кейін Радина). Ол қалалық Владимирское училищесінде екі жылдық педагогикалық курсты бітірген. Богдановичтің осы училищені барлық пәндерді төрт пен беске бітірген куәлігі сақталған. Надежда Богдановичтің атына жазылған нұсқауда былай жазылған: Қайта ашылған Петропавловский селолық училищесіне 1914 жылдың 1 тамызынан мұғалім қызметіне тағайындалғаныңызды құрметпен хабарлаймын. Сіздің көп кешікпей Павлодар уездіне Петропавловский селосына барып 1914 жылы 3 қыркүйекте училищенің тезірек ашылуы үшін барлық шараларды қолданып, қатысуыңызды өтінемін.Петропавловка селосы Павлодардан 290 километр қашықтықта Новосібір облысының шекарасының жанында орналасқан. Осындай алыс түпкірге он сегіз жасар қыз балаға бару керек болды. Железин ауданының Петропавловскселолық мектебінде Надежда Георгиевна төрт жыл жұмыс істеді.

1933 жылы екі колхоз құрылды: Шербақты және Буденов атындағы. Алғашқы төрағасы Подсосонный болды.

1946 жылы жаңа аштық жайылып, онымен бірге тұрғындардың білім деңгейі де құлады.мектеп көп уақыт қосымша орында орналасты. 1962 жылдан салынған жаңа мектепте оқытыла бастады, оны 1947 жылдан 1976 жылға дейін Графкин Алексей Григорьевич басқарды. Кейін директор болғандар Смағұлов Мұхамеджан Төлебаевич, Дюбин Николай Степанович, Штайгер Владимир Валерьевич, Садовой Николай Николаевич, Синнер Галина Федоровна. 1966 жылы салынған жаңа мектепке көшіп, Синнер Римма Михайловна, Дорошенко Лидия Ивановна басқарды. 1995 жылы салынған негізгі мектептің директоры – О.П.Папушкина.

Красновкадағы бірінші мектеп ағаш шіркеуде орналасып, соңынан жанып кетті. Соңынан ағаштан жаңа мектеп салынып, жеті жылдыққа айналды. Соғыстың зардабынан оқушылар күлмен газеттерге жазды. Сол кездегі мұғалімдер – Кондратенко Иван Игнатович және оның қарындасы. Соғыстан кейінгі жылдары мектепке Марьин Николай Иванович жетекшілік жасады.

Оқушылардың құрамы 1966 жылы тек қана 1 сыныпта -32 оқушы.

1980 жылы 1-6 сыныптарда 56 оқушы оқыды.

Одан кейінгі директорлар: Богачев Владимир Антонович, Мухитов Юрий Бариевич, 1985 жылы (біраз үзіліспен) Тютюникова Нина Константиновна. Мектепті бітіргендер Железин банк қызметшісі Долинина Галина, педагогикалық еңбек ардагері Адамова Назиза Қабылбекқызы.

Мынкуль селосы (станция Мынкуль) 1955 жылы пайда болды.

1958 жылы әлі күнге дейін поселка мақтанышы элеватор құрылысы басталды. 1958 жылы алғашқы мектеп ғимараты салынды, ол кішентай ғана ғимарат еді. 1960 жылы үлкен тұрпатты мектеп салына бастады.

90 жылдары суықтан, дағдарыстан мектеп бұзылды, оқушылардың құрамының кемуімен сыныптар бұрынғы теміржолдың мекемесіне орналастырылды. 2012 жылдың 1 қыркүйегінде Мынкульде жаңа мектеп пайдалануға беріліп, 57 оқушы оқытылады.

1907 жылы Башмашын бірсыныптық бастауыш казачье училищесі жұмыс істеді. Мұғалім Избушин Апполон Николаевич. Осы 1907 жылы Башмашын шіркеу-кірістік мектеп белгіленді, мұғалімі Михайлова Ольга Ивановна. Екі оқу орны да бір мезгілде жұмыс істеді.

Жиырмасыншы жылдары Киров көшесінде кәдімгі екі бөлмелі мектеп үйі, сосын төртжылдық болды. Мұғалімдер – Калиса Константиновна және Кротова Августа Васильевна.

«Червоноукраинский» (Башмашын селосы) коммунасының ячейкалық жиналысының 1922 жылғы 2 шілдедегі хаттамасынан:

«...Қаулы мұғалімдерге оқушыны тізерлеп отырғызып қоюға және түскі тамақсыз қалдыруға толық құқық берді. Егер оқушы мұғалімнің айтқанын орындамаса және жазаны орындамаса мұғалім ата-ааларынан көмек сұрайды. Егер ата-ана бұзақыны қорғап, ешқандай ықпал жасамаса, мұғалім тура Кеңеске өтініш жасайды, Кеңес шара қолдануы тиіс. Әрі қарай ата-аналар салақтық көрсетсе коммунадан шығарылады».

Мектеп ерекше орын алды.Бірінші мұғалім К.К.Ярославцева болды. 1937 жылы мектеп Набережное көшесінде Ертіс өзенінің жанында 4 бөлмелі ағаш үйде 7 сыныптық болды. Директоры Кроткова Августа Васиьевна. Сол кездерде мұғалім болып жұмыс істегендер: Скачкова-Тибенко Н.С., А.А.Овчиникова. Жоғары сыныптарда Е.Гуськова, В.Родькина, А.А.Антонов, директордың орынбасары Витько Мария Макаровна. Мектептің алдында келген мұғалімдер тұратын кішкентай үй тұрды. Мектепте көркемөнерпаздар сабағы жүргізілді.

Башмашында шіркеу болды, 1947 жылға дейін жұмыс істеді. Соғыстан соң ол қоймаға айналып, астық сақталды. Шіркеудің орнына жетіжылдық мектеп салынды. Кейін мұғалімдер мен оқушылардың көмегімен қосыша құрылыс (екі сынып бөлмесі) қаланды.101 адам оқытылды, оның 6-ауы қазақтар.

1941-1945 жылдары барлық оқушы-балалар мұғалімдермен бірге егіннің арам шөбін отауға, қырманға жұмысқа барды. Сөмкелері қаптан немесе фанерден жасалды, ескі газеттерге жазды. Лениннің өсиеттерімен өмір сүрді. 1944 жылы 4 сыныптың оқушылары қалды. Жас мұғалімдерді соғысқа алып кетті. Қалған оқушылар колхозға жұмысқа кірді. 1948 жылы қайтадан мектеп ашып, жетіжылдықты бітіре алмағандар қайтадан оқуға келді. Мектеп директоры Антонина Александровна Овчиникова болды. 1950 жылы ауылдың шетінен Ленин көшесінде саманнан жаңа мектеп салды. Көшет отырғызып оны жақсы баптады. Мектеп директоры Поминов Иаким Иакимович.

Әр жылдары мектеп жұмысын басқарғандар: М.Р.Михайлов- 1949 ж., Пропотнева -1952 ж., М.В.Мелихов-1953 ж., И.И.Поминов -1957 ж. , Л.Д.Балабанов, Г.Сидоренко, В.П.Горобец, И.Е.Румянцев.

1967 жылы жаңа орта екі қабатты мектеп салынды, директоры Балабанов Леонид Денисович. Сол жылдары жұмыс істеген мұғалімдер: Алексеева Зинаида Петровна, Силина Любовь Михайловна, Мячина Ольга Антоновна, Старостюк Валентина Николаевна, Платонова Лина Николаевна, Шаров Александр Алексеевич, Шарова Нина Михайловна, Агапитова Нина Михайловна, Гүлнара Сағитқызы, Сорокина Лидия Андреевна, Погребняк Л.

1967 жылы бірінші түлектер ескі ғимараттан шығарылды, 45 оқушы шықты. Сынып жетекшілері –Г.С.Баширова.

Береговой мектебі. Алғашқыда мектептің өз орны болмады.1-3 сынып оқушылары поштаның ғимаратында оқыды. Оқушылар-11. Мұғалім Семенов Григорий (жетіжылдық біліммен). 1937 жылы үш сынып бөлмесімен жаңа мектеп салынды. Басында 3 сынып, сосын 4 сынып болды. 1957 жылы ескі мектепке қосымша 3 бөлме салды. 1955 жылға дейін мектепті М.Г.Путинцев басқарды, қазір зейнеткер.

1955 жылы Гаврил Егорович Крутьев директор, ал аға вожатый В.К.Бурлачук болды. Мектепте үш пионер : Н.Демиденко, Г.Сажина, М.Гуноев.Ұлы Октябрь мерекесінің қарсаңында мектеп аудандық комсомол комитетіне мектеп дружинасына Кеңес Одағының Батыры А.Матростың есімін беруге өтініш жазды. Өтініш қанағаттандырылды.1955 жылдан дружина осы атақты ұстады.

1971 жылы селода жаңа мектеп салынды. Мектепте 12 мұғалім жұмыс істейді. Оның 4-еуі жоғары білімді, қалғандары арнаулы орта педагогикалық білімді. Осы уақыт ішінде директор болғандар: Л.Д.Балабанов, В.И.Прокип, А.Б.Бижигитов, Н.Д.Грицай, Б.К.Битенов, Л.Н.Домрина, Т.Ф.Ткач, Н.В.Середа, Н.А.Герасименко. Мектеп бітірушілердің көбі өздерінің туған мектептерінде мұғалімдерінің қызметін жалғастыруда: Л.Н.Баранов, Е.Н.Колосникова, В.Н.Богомол, Н.А.Герасименко, К.И.Иманкулова, Т.Н.Середа, Т.Ф.Сикорская, Д.Н.Середа және т.б.

60 –ыншы жылдары Дубрава бастауыш сыныбы жұмыс істеді. Мектептің директоры Чуприкова Елизавета Никитична, еңбек пәнінің мұғалімі Овчинникова Анна Николаевна 1967 жылы жіберілді.1969 жылы мұнда

5 сынып бөлмесімен жаңа мектеп салынды. Селоны оңтайландыруға байланысты 70-інші жылдары жұмысын тоқтатты.

1956 жылы Кузьмино селосында мектепті Қ.У.Уразгулов басқарғаны белгілі. 1963 жылы жаңа сегізжылдық мектеп салынып, директоры М.Мақпалиева, М.Е.Писегов болды.1976 жылы жаңа тұрпатты екі қабатты жаңа мектеп бой көтерді, директорына К.Р.Рахметов (1976-1983) сайланып, мектеп 12 желтоқсан атында аталды.1983-2001 жылға дейін Г.К.Оспанова басшылық жасап, 2002 жылдан Кузьмино НОМ болып өзгертілді.

1929 жылы Ертіс жағасында Башмашын және Үрлітүп селоларының арасында Приертісдеп аталатын совхоз тұрды, артынан 1930 жылы Приертіс бастауыш сыныбы ашылды. Ғимарат саманнан тұрғызылған, төрт бөлмелі, пешпен жағылатын еді. Бірінші ғимаратта оқу 1964 жылдан жүрді. 1941 жылы мектеп жетіжылдыққа айналды. 1964 жылы кірпіштен қаланған жаңа мектеп пайдалануға берілді.Құрылыс «Приертіс» совхозының күшімен жүргізілді. Мектепті салуда 8 сынып бітірген оқушылар жұмыс істеді, мектеп салынып біткен соң, сол оқушылар енді орта мектеп деп аталған жаңа мектептің 9 сыныбын оқуға отырды.

1966 жылы орта мектептің алғашқы түлектері шықты. Жылдан жылға сынып бөлмелері жетіспеді, сондықтан 1984 жылы 464 орынға үш қабатты жаңа мектеп ғимаратының құрылысы басталып, 1986 жылы аяқталды.

Алғашқы бағыт беруші ұстаздар: Стрибежева Таисия Амосовна-ҚазССР еңбегі сіңген ұстаз, Ленин орденінің кавалері; Зинаида Алексеевна Ромадина, Падалко Григорий Маркович – Груздевка мектебінің негізін қалаушы, Большевик балалар үйінің директоры; Воронянский Борис Павлович, Ромадин Борис Алексеевич, Безнос Николай Максимович, Василенко Лев Федотович – Ұлы Отан соғысына қатысушы-мұғалімдер; Бесхлебная Домна Трофимовна- бастауыш сынып мұғалімі, Ленин орденінің кавалері және тағы да басқалар. Директор болғандар Т.А.Стрибежева (1964 ж. дейін), Г.П.Черников (60 жылдары), А.А.Шаров(60 жылдары),В.П.Горобец (1989-1994), Л.И.Фляум (1999 жылдан қазірге дейін).

1962 жылы Приертіс мектебінің директоры Праслов Тимофей Петрович 1999 жылға дейін 37 жыл жылға жуық қызмет жасады. Оның еңбегі еленіп, СССР ағарту Үздігі, ҚазақССР ағарту Үздігі, Қазақ ССР еңбегі сіңген ұстазы атағын алды. 2009 жылдан Приертіс мектебі Т.П.Праслов атында.70-90 жылдары болған барлық жаңарту процесстері жоғарыда аталған директорға өте тығыз байланысты.

Большевик балалар үйі 1944 жылы құрылды.100-120 балаға негізделген. Оған Падалко Григорий Маркович басшылық жасады.

Революцияға дейін Үрлітүп селосында 40 ұл 20 қыз оқыған казачьий мектебі болды. Кеңес уақытында 1921 жылы бастауыш мектеп ашылды. Мұрағат дерегі бойынша: 1924 жыл, Үрлітүп селосында мектеп бар, онда балаларды екі мұғалім оқытады. Мұғалімдер қамтамасыз етілмеген, жартылай ашығуда мектеп қоғамнан көмек сұрағанда «Біз оқыган жоқпыз, балаларымыз да далада қалмайды» деген.

1921 жылы мектеп саудагер Власовтың үйінің жартысына (жартысы Железинге көшірілген) орналасқан. Төрт бөлмелі, ауданы әртүрлі, мұғалімдер бөлмесі мен кішкентай дәлізден тұрған. Бұл мектеп 1962 жылға дейін болды. 1962 жылы мектепке екі қамыс ғимарат үй-кеңсе бой көтерді. Мектеп директоры В.Г.Заводских жергілікті жетекшіден осы екі ғимаратты дәлізбен біріктіруді өтінді. Қаңтар айында жаңа мектеп жұмысын бастап, 1975 жылға дейін сақталды. Бастауыш сынып мұғалімі болып директордың әйелі Наталья Сидоровна болды. 1975 жылы В.Г.Заводских ауруына байланысты мектептен кетіп, көп кешікпей қайтыс болады. 1976 жылы директор -Соха Николай Севастьянович.

1977жылдан 1983 жылға дейін директор Еркалова Галина Васильевна (В.Г.Заводскихтың қызы).1983 жылы директор З.Ж.Байжанов, оны С.Л.Лядинов, кейін О.А.Ковалева ауыстырды. Оқушылардың құрамы

60-ыншы жылдары 280 оқушы, 70-інші жылдары -150 оқушы. 2008 жылы Үрлітүп мектебі бастауыш сыныпқа қайта ұйымдастырылды, 2010 жылы жабылды. Туған мектебімен әскери қаржы ведомоствосында қызмет етуші полковник И.Л.Ақпанбаев үнемі тығыз байланыста болды. Облыстың мектептерінде және басқа жерлерде Заводских әлеттері мұғалімдік қызметті жалғастыруда.

Ленин өсиеттері

Поселкада 1920 жылы В.И.Лениннің өзінде болған 74 жастағы

ақсақал Илья Данилович Путинцев тұрады. Осы әңгімеден соң көсем бала бақшасын салуға рұқсат қағаз беріп, кетерде Ленин мен Путинцев сүйісіп қоштасқан. Сонымен бірге Ленин оған ешқандай ескерткіш керек емес екенін қосып айтқан (Үрлітүптен барған жаяу ұсыныс жасаған екен). Әңгімесін аяқтап ақсақал көзінің жасын бұлап отырып мынаны айтыпты:

«В.И.Ленин өлді, менде жуырда өлетін шығармын.Өсиетін орындай алмайтын шығармын, балалар үйін салу үшін маған органнан көмек қажет, жалғыз менің қолымнан келмейді».

Дегенмен үкіметтің көмегімен балалар бақшасын салып, В.и.лениннің атын берген.

Груздевка мектебі 30 жылдары құрылып, тек қана бастауыш болған.40-50 жылдары он жылдан асуымен Склярова Валентина Иосифовна жұмыс істеген ғимарат тұрпатсыз, қолайсыз болыпты. Сыныптар үлкен, едені сыланатын, мұғалім осы мектепте тұрған. 50-60 жылдары бастауыш сынып мұғалімі Қырымнан келген Кратько Екатерина Васильевна, кейін оны Павлодардан келген Ковалева Вера Васильевна ауыстырған. Он жылдан асуымен (80 жылдары) Безводныйдан (Большевик) атпен, велосипедпен мұғалім Падалко Григорий Маркович жұмысқа қатынасқан. 1989 жылы мектептің ақырғы ғимараты салынып, Касьянова Зоя Владимировна мұғалім болып жұмыс істеген. Қазір Груздевка БС Юмолистова Татьяна Васильевна басқарады.

Лесное ЖБОМ .1933 жылы мектеп құрылысы басталды, тұрғын үйде оқыды. Мектеп бастауыш болып, әрі оқуға Приертіс совхозының мектебіне жіберген.Бірінші мұғалімдер: Клавдия Петровна, Мария Павловна Колбасина. 1954 жылы педучилище бітірген Дмитрий Петрович Заводских бастауыш сыныпты меңгерген. Екінші мұғалім Феоктиста Николаевна Судницына. Мектеп бастауыштан жетіжылдыққа өсті, 1941 жылға дейін директоры Г.Д.Заводских. Соғыс басталғанда ол соғысқа кетіп, орнына Таисия Петровна Борщова, директордың орынбасары – В.М.Любецкая, мұғалімдер Е.Г.Заводских, А.П.Олькова және басқалар.1945 жылы соғыстан қайтқан төрт жауынгерлік орденінің кавалері Д.Г.Заводских басқарды, ұжым жаңа білімді мамандармен толықтырылды: А.К.Гончарова, Л.С.Степанова, Е.П.Олькова.

1948-1949 оқу жылдары жаңа мектеп ғимаратында басталды. Ол саздан салынған бір қабатты ұзын үй. Сыныптар кішкентай, балалар сыныпта шешінді. Сыныптардың жиынтығы 40-45 адамға жетті.

1955-1956 оқу жылдары кешкі мектеп орта мектепке қайта ұйымдастырылды. Мектепке барлық сынып сыймай, совхоз екі жаңа үй беріп, балалар сонда оқытылды. Тың игеру жылдары жаңа мектеп салынды. Жеке мектеп шеберханасы, онда зертхана орналасты. Мектеп директоры екі жыл бойы Д.К.Ким болды, кейін ол Савельева Валентина Васильевнаға берді. 1961 жылы мектепті білгіш, іскер, еңбекқор Борис Леонидович Заблудин қабылдады. Ол мектеп шеберханасының жұмысын жақсы жолға қойып, көп кіріс кіргізді.1965 жылы А.К.Мещерякова, 1968 жылы В.И.Тарасенко директор болып тағайындалды. 1977 жылы «Үрлітүп» совхозында 640 орынға жаңа тұрпатты мектеп ғимараты салынды, оны 1982 жылға дейін А.Ж.Алимов, кейін Ш.З.Лятин, И.Д.Петриди, К.К.Шакенева, Г.Д.Сүлейменова, Б.М.Каппасов, Н.И.Тергеусизов, М.Ж.Утулин, қазіргі кезде М.Ш.Копеев.

Крупское НОМ. 1930 жылы Приертіс совхозы құрылды, біріккен елдердің бірі №6 бөлімше шошқа тауар фермасы, қысқаша ШТФ. Сол 1938 жылы ашылған бастауыш мектеп те солай аталды.1946 жылы мұғалімдердің аудандық тамыз конференциясында жас инспектор «ШТФ» нені білдіреді? – деп сұрағанда бәрі күлген. Содан кейін бұл мектеп, село Н.К.Крупскаяның атымен аталған. Алғашқы мұғалім Мария Петрова Руднева.

Төрт жыл бұрын (2008 ж.)  мектебі жабылған. Бірінші мектеп селоның ортасында 30 – ыншы жылдары ашылған. Ол саман кірпіштен салынған. Құрылыс терең күзге дейін салынып, сол себепті біткен айдың аты берілген. Алғашқы мұғалімдер: Кузьменко Тамара Николаевна, Кныш Екатерина Павловна. 1961 жылы ескі мектеп бұрынғы селолық округке көшті.

1932 жылдың басында Раздельное бастауыш сыныбы ұйымдастырылды. Мұрағаттардан алынған деректерге қарағанда алдымен бастауыш болып, 1952 жылдан селоның өсуіне, тұрғындардың көбеюіне байланысты жетіжылдыққа айналған. Оқушылардың саны жүзден асқан соң, 1962 жылы жаңа ғимарат қаланып, сегізжылдыққа айналған.2010 жылы бастауышқа қайта ұйымдастырылды. Тұтасымен алғанда мектеп мемлекеттің тарихымен бірнеше кезеңдерден өткен, бастауыш – жетіжылдық – сегізжылдық – тоғызжылдық – бастауыш.

1926 жылы Новокузьминка селосында (қазіргі Жаңа жұлдыз) жаңа мектеп ашылып, мұғалім Малахов Иван, кейін П.Е. Хоменко болды, мектепте 2 сынып, 3 сыныпқа Күпін ауданының Кочубай селосына барды.

Мектеп ағаштан салынған, 2 қатар парта, 1 қатарда бірінші сынып, екінші қатарда екінші сынып отырды.

1933 жылы Новокузьминкада Ткаченко Емельянның үйінде бірінші төртжылдық мектеп құрылып, директоры Метлушко болды, ал 1937 жылы жетіжылдық мектеп ашылды. Мектептің директоры Ф.Я. Рудик, орынбасары Г.Р.Дробин, мұғалімдер: М.И.Дементьева, А.И.Дементьева, Н.И.Улиха, П.П.Байдуша, А.М.Паномарева. Бұл жылдары мектепте орыс сыныбымен қатарлас қазақ сыныбы жүрді. Қазақ мектебінде орыстар да оқыды.

1939 жылы Жуков Василий қазақ мектебінің ең үздік оқушысы ретінде Алматыға Жамбыл Жабаевқа барды. Өзімен бірге мінездемесін, табелін апарды.

Қазақ халқының салты бойынша Жамбыл атаның отбасы бір апта бойы Василийді қонақ қылып дастархан жайған, кетерінде Жамбыл таспен құрастырылған қамшы сыйлаған. Василий Жамбылдың домбырасында ойнаған, Жамбыл «домбырада ойнауды үйрен, мен сияқты ақын боласың» деп ақыл берген. Әкелген мінездемесі мен табелін Жамбыл өзіне қалдырған.

1945 жылы Михайловка селосындағы ең жақсы ғимарат мектеп салынды.

1956 жылы тағы да жаңа мектеп ашылып, сегізжылдыққа көшті, онда 100-ден артық оқушы болды, директоры –Варлов Николай Иванович.

1963-1964 оқу жылдары онжылдық білім дәрежесін алды. Директорлар: В.С.Астафьев, К.Р.Жұмабеков, Б.К.Кималиденов, В.П.Филатов және басқалар.

1985 жылы үш қабатты жаңа мектеп салынды.Директорлары: С.Н.Джежора, В.К.Левенец, Ш.К.Кантарбаева, К.Е.Абишев, М.Б.Жалмағанбетов, қазір –А.Н.Сүлейменова.

Есқара селосының мектебінің тағдыры өте күрделі. 30 жылдары Холма селосында (Есқараның орны) шіркеу-кіріс мектебі болды, онда Украина мен Ресейден келген Марковтың, Черкашиннің, Жуковтың балалары оқыды.

Жастар сауаттылыққа оқыған ең алғашқы қазақ мектептерінің бірі Сатығұл қыстауында 1926 жылы (Есқара ауданында)құрылды. Мұғалімдер:Аканов Тілеуберді, М.Ж.Абылхасанов, барлығы -16 оқушы.

Есқара мектебі – Железин ауданында ғана емес, Павлодар облысындағы ең ескі мектептердің бірі. 1934-1958 жылға дейін жиырма жыл бойында (селолық округтың мөрімен – Талапкер деп аталған) аудандағы жалғыз қазақ мектебі болған. Асар – қазақша «бүкіл әлем» дегенді білдіреді. 1934 жылы бір қабатты мектепті осылай салып, оған көрші аз ауылдардың партаға отыруға жарайтындары келіп отырған, мектеп үшін саманнан кірпіш

дайындаған. Мектеп жанындағы қосымша орынға интернат орныластырылды.

1939 жылы бірінші 10 сынып түлектері шықты.1943 жылы 9 сыныпта оқу тоқтатылды. Мектепте мұғалім қалмады, бәрі соғысқа аттанды. Кейін сабақ қайта басталды, оқи алмаған есқаралықтар қайтадан партаға отырды. Соғыстан кейінгі жылы бұрынғы екі қабатты санамағанда тағы да үш мектеп салынды.

Мектеп өзінің ғылым кандидаты және докторлыққа жеткен түлектерін мақтан етеді: Уалиев Гахип, Ахметов Ғалым, Усин Тельман, Сағиева Шамшия, Республикаға әйгілі кинорежиссер Тәукелов Слямбек. Осы мектепті ауданның дамуына үлкен үлес қосқан, совхоз директорлары қазіргікезде құрметті демалыста отырған - К.А.Жаукенов, Д.Ш.Ахметов, В.И.Мельник, Е.Н.Нығманов, Б.Н.Нұрмұханов. бітірген.

Одақтас республикалардан тың игеруге әр ұлт өкілдерінің келуіне байланысты 1960 жылы мектеп орыс тілінен оқытуға көшті. Тек қана 1989 жылы қазақ тілінде оқытылатын алғашқы бастауыш сыныптар ашылды.1988 жылы Есқаралық деп аталды. 2000 жылы қайтадан орта мектеп болды.

Алғашқы түлектер өздерінің ұстаздарын ерекше ризашылықпен еске алады: А.Жағыпарова, Т.Қасымова, Жанғазина, Ш.Ахметова, Ж.Рамазанова, З.Сарина, Г.Дюсекина, С.Б.Бегежанова, З.М.Мұхитов, М.К.Канафина, ағайындылар Шайхана және Шаймардан Жакуповтар, Ж.Темірғалин, Н.Нұртазин, З.Н.Рубан, Н.Н.Оноприенко, Шавкеро, А.Бекмұқанбетов, К.Төлебаев, Ж.Б.Ахметов және басқалар.

Қайта құру кезеңі демографиялық жағдайға әсер еттті, оқушылардың құрамы айтарлықтай күрт төмендеді -46 оқушы ғана. Бірақ мектеп білім беру сапасын төмендетпеді.

Қазіргі ғимарат 1971 жылы салынған, тұрпатты емес, 9 пән кабинеті, еңбекке баулу шеберханасы, 10 бірлікке компьютерлік сыныбы, бір интербелсенді тақтасы бар. Ұжымның мақтанышы мектептің мұражайы. Білім мекемесінде 18 мұғалім жұмыс істейді, 80% жоғары білімді.Барлық оқушылар спорт секцияларымен, пән үйірмелерімен, биология, тарих, өлкетану пәндерін тереңдетіп оқумен қамтылған.

«Қызыл әскер» колхозында (қазір Веселая роща ЖБОМ) алғашқы мектеп 1928 жылы салынды. Шынында, бұған дейін мектеп болған, бірақ ғимарат берілмеген, сабақтарды кезекпен шаруалардың үйінде өткізген. Рухани семинарды бітірген Мархун Матвей мұғалім болған.1934 жылы мұғалім Макаренко Тамара Павловна. 30 жылдары мектепті В.П.Шилягин басқарды. Соғыс жылы директор болғандар А.А.Иванько, Т.П.Макаренко.Соғыс жылдарының алдында оқушылардың саны өсті, 1945 жылы жетіжылдық мектеп ашуды ұйғарды. Директорлар: Сурина Евдокия, В.К.Исаков, А.С.Шегорьцов, А.С.Царько, Л.А.Сердюков, П.А.Скачков.

Кез-келген тұрғындардың пунктының гүденуінің, сақталуының басты факторы – қазіргі мектеп. Біздің кезімізде ауылдық жерде рухани, тәрбиелік және білімділіктің ошағы – мектеп. Мектептің тарихынан үзінді:

1956 жылы мектепте 93 оқушы оқыды, 8 мұғалім жұмыс істеді; 1982 жылы мектепте 30 мұғалім, 426 оқушы; 1986 жылы оқушылардың саны 332.1997 жылы 25 мұғалім жұмыс істеді: М.а.демиденко, Н.А.Бонова, И.Горлова, Л.С.Сикорская, В.Т.Зайцева, Э.Э.Гербер, И.Н.Маняшина, Ю.Н.Құсайнов, Б.Г.Килибаева, В.Ф.Зайцев, В.Я.Савкин, Н.М.Баранов, О.М.Барило, К.М.Барило, К.М.Дюсенов, Р.С.Құсайнов, Т.М.Қуанышев, Г.М.Бовшик, Л.Н.Степовая, К.Б.Хамитова, Б.К.Жакупов.

Білім мекемесінің жетекшілігінің орны ерекше. Бір кездерде директор болғандар: Н.И.Пугач (1964-67 ж.); Кималиденов Баукен Кабышұлы (1968 ж.); Бижигитов Абдраш Бижигитұлы (1969-1976 ж); Кондратов Алексей Егорович (1976-1978 ж.); Савкин Виктор Яковлевич (1978-1997 ж.); Б.Г.Килибаев (1998-2002 ж.); О.Б.Джуманилов (2002-2003 ж). Оларды Т.М.Куанышев және Б.А.Байтенова ауыстырды.

Славяновка селосында 1926 жылы бірінші бастауыш сынып ашылды, 1971 жылы өзінің 8 сынып бітіруші түлектерін шығарады. 1989 жылы жаңа мектеп ғимараты пайдалануға берілді.Бастауыш сыныптан жалпы білім беру негізгі мектебіне жеткенше директор болғандар: Лавренюк Мария Павловна (жергілікті), ленинградтық Панина Ермолаевна Новоселова, Л.Ф.Василенко, С.Ж.Апаев, В.П.Сахариленко, В.П.Антонов, Б.С.Абдинова, О.Б.Джуманалинов.

50 жылдары Дүйсеке ауылында бастауыш жаңа мектеп ашылды.Бірінші мұғалім Боркина Надеждаға кішкентай үй берілді, бір бөлмесінде бастауыш сыныпқа сабақ беріп, екінші бөлмесінде өзі тұрды. Алғашқы оқушылар: Смағұлова Орынбасар, Жүсіпова Бақытжан, Борамбаев Көпей, Симоненко Валя.

1967 жылы сегізжылдық мектеп салынып, Алакөл болып аталды.Мектеп директоры М.Т.Сикорский. Оқушылардың құрамы 110 адам, 1978-1981 жылдары директор – Г.К.Оспанова; 1981-1993 жыл – С.Ж.Салатов. Мектептегі оқушылар саны -100.

1987 жылы жаңа екі қабатты тұрпатты 192 орынға мектеп салынды, директоры С.Ж.Салатов. Өзінің еңбек жолын бастағаннан зейнеткерлік жасқа дейін селода жұмыс істеген мұғалімдер Н.М.Боркина, Т.У.Шимпеисова. 1998 жылы мектепті Дүйсеке жалпы білім беру негізгі деп атады. 1995 жылдан осы кезге дейін директоры В.Я.Миненко.

Церковное (Новомир ЖББМ) селосының пайда болуының жүз жылдық тарихы бар,біршама өзгеріс құрылымдарын басынан өткізді. Сауаттылықты жою кезінде бірінші мектепті Антон Григорьевич Омельченко 1919 жылы өз үйінде ашты. Осылайша Кеңес үкіметі кезінде жалпы бастауыш туралы Заң жүзеге асырылды.1921 жылы мектеп жұмыс істей бастады. Тұңғыш мұғалім Михайловка тұрғыны Мельников Павел Васильевич.1928 жылы қоғамдық бастамада тұрғындар жаңа мектеп орнын салды, әйелдер қабырғасын майлады, ерлер Задарожный Максим Захаровичтың бастауымен құрылыс жұмыстарын жүргізді. 1928 жылдан 1932 жылға дейін балаларды Горбачев Герман Ерофеевич